توسعه و کاربرد روش¬های مشتق‏سازی و میکرواستخراج همزمان جهت آنالیز برخی آمین-های موجود در نمونه‏های زیست محیطی و بیولوژیکی توسط کروماتوگرافی گازی

آمین ها به طور گسترده در تولید پلیمرها، مواد دارویی، رنگهای صنعتی، آفت‏کش‏ها و... به کار می‏روند و انواعی دیگر از آمین‏ها معروف به آمین‏های بیوژنیک، طی متابولیسم‏های جانوری، گیاهی و میکروبی بوجود می‏آیند. آنالیز آمین‏ها در نمونه‏های مختلف زیست محیطی و غذایی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، چرا که این ترکیبات بواسطه اثرات سمی، برای سلامتی انسان بسیار خطرناک می‏باشند. به عنوان مثال آنیلین و مشتقاتش بسیار سمی و سرطان زا هستند و مصرف بالای این ترکیبات در فرآیندهای صنعتی منجر به راه یافتن این ترکیبات به محیط آبی از طریق پساب های آلوده می‏شود. نظر به اثرات مخرب این ترکیبات روی سلامتی انسان اندازه‏گیری این ترکیبات در نمونه‏های مختلف شامل نمونه‏های بیولوژیکی و زیست محیطی اهمیت بسیار زیادی دارد. در این مطالعه مشتق‏سازی و میکرواستخراج همزمان جهت آنالیز برخی ترکیبات آمینی موجود در نمونه‏های زیست محیطی و بیولوژیکی توسط کروماتوگرافی گازی با آشکارساز یونیزاسیون شعله¬ایgc-fid)) مورد استفاده قرار گرفته است. در بخش اول این کار پژوهشی تعدادی از آمین‏های آروماتیک با روش میکرواستخراج مایع-مایع پخشی (dllme) استخراج و با gc-fid آنالیز شده‏اند. مخلوط حاوی µl 25 حلال بوتیل‏کلروفرمات (به عنوان حلال استخراج کننده/معرف مشتق ساز) و 75/0 میلی لیتر استونیتریل (به عنوان حلال پخش کننده) به فاز آبی حاوی آمین‏های آروماتیک به سرعت تزریق می‏شود. پس از سانتریفوژ محلول ابری حاصل، µl 5/0 از فاز تجمع‏یافته در ته لوله توسط gc آنالیز می‏شود. برای رسیدن به کارایی بالای مشتق‏سازی/میکرواستخراج، اثر فاکتورهای مختلف مانند حجم معرف مشتق‏ساز/حلال استخراج‏کننده، نوع و حجم حلال پخش‏کننده، اثر نمک زنی و اثرph محلول نمونه مورد ارزیابی قرار گرفته‏اند. تحت شرایط بهینه، فاکتورهای تغلیظ بین 298-197 بدست آمدند. محدوده¬ی خطی روش برای تمام آنالیتها به جز 4-کلروآنیلین بین 10000 -10 میکروگرم بر لیتر و برای 4- کلروآنیلین بین 10000 –20 میکروگرم بر لیتر بدست آمد. حدود تشخیص برای آنیلین، o- تولوئیدین و o-آنیزیدین برابر با 2 میکروگرم بر لیتر، و برای 2-کلروآنیلین و 4- کلروآنیلین به ترتیب برابر با 1 و 3 میکروگرم بر لیتر بدست آمدند. در بخش دوم این کار پژوهشی شیوهی جدیدی از میکرواستخراج مایع-مایع موسوم به میکرواستخراج مایع– مایع کمک شده با هوا برای استخراج و پیش‏تغلیظ برخی از آمین‏های آلیفاتیک نوع اول در نمونه‏های آبی استفاده شده است. µl 30 از بوتیل‏کلروفرمات (به عنوان حلال استخراج کننده/معرف مشتق ساز) به فاز آبی حاوی آنالیت‏ها تزریق می‏شود. به دنبال آن مخلوط حاصل هفت مرتبه بدرون یک سرنگ 10 میلی‏لیتری شیشه‏ای کشیده شده و سپس به داخل لوله آزمایش تزریق می‏گردد و طی این عمل محلول ابری تشکیل می‏شود. پس از سانتریفوژ محلول ابری حاصل، 1 میکرولیتر از فاز آلی حاوی آنالیت‏های مشتق‏سازی و تغلیظ شده با gc مورد آنالیز قرار می‏گیرند. تأثیر فاکتورهای مختلف روی کارایی فرایند مشتق‏سازی/میکرواستخراج مانند حجم معرف مشتق‏ساز/حلال استخراج کننده، دفعات استخراج، اثر نمک زنی، زمان وسرعت سانتریفوژ و اثرph محلول نمونه آزمایشی ارزیابی شده‏اند. تحت شرایط بهینه، فاکتورهای تغلیظ بین 360-248 بدست آمدند. حدود تشخیص برای متیل‏آمین، 6/2؛ اتیل‏آمین، 6/0؛ پروپیل‏آمین، 1/1؛ -nبوتیل‏آمین، 7/1؛ -secبوتیل‏آمین، 4/0 و -nپنتیل‏آمین، 3/0 میکروگرم بر لیتر بدست آمدند. مقادیر بازیابی نسبی برای آنالیت¬های مورد ¬نظر در محدوده¬ی %104-75 برای نمونه‏های حقیقی بدست آمدند. در بخش سوم این کار پژوهشی داروی آمانتادین با مشتق‏سازی همزمان با میکرواستخراج مایع– مایع پخشی از نمونه‏های ادرار و پلاسمای خون انسان پیش‏تغلیظ و سپس به روش gc-fid اندازه‏گیری شده ‏است. مخلوط 5/0 میلی لیتر متانول (به عنوان حلال پخش کننده) حاوی µl 15 بوتیل‏کلروفرمات (معرف مشتق ساز) و µl 10 حلال 2،1-دی‏برومواتان (حلال استخراج کننده) به 5 میلی لیتر از نمونه‏ی ‏پلاسما یا ادرار رقیق شده به سرعت تزریق می‏شود. پس از 5 دقیقه، محلول ابری حاصل سانتریفوژ شده و در نهایت µl 1 از فاز ته نشین شده با gc آنالیز می‏شود. اثر عوامل مختلف روی کارآیی فرایند مشتق‏سازی و میکرواستخراج مانند نوع و حجم حلال استخراجکننده، حجم معرف مشتق‏ساز، نوع و حجم حلال پخشکننده، زمان مشتق‏سازی، ph و سرعت و زمان سانتریفوژ مورد ارزیابی قرار گرفته اند. روش dllme یک روش استخراج مینیاتوری شده می‏باشد و تلفیق آن با روش مشتق‏سازی موجب بهبود چشمگیر حساسیت روش می‏شود. تحت شرایط بهینه، فاکتورهای تغلیظ در آب دیونیزه، ادرار و پلاسما به ترتیب برابر با 442، 420 و 408 بدست آمدند. از سوی دیگر حدود تشخیص بدست آمده برای آب دیونیزه، ادرار و پلاسما به ترتیب برابر با 6/0، 7/2 و 2/7 میکروگرم بر لیتر هستند که مقادیر بسیار مطلوبی به شمار می‏روند. در بخش چهارم این کار پژوهشی سه داروی ضد افسردگی شامل فلووکسامین، نورتریپتیلین و ماپروتیلین به روش مشتق‏سازی همزمان با میکرواستخراج مایع– مایع پخشی به کمک دما در نمونه‏های ادرار پیش‏تغلیظ و سپس به روش gc-fid اندازه‏گیری شده‏اند. در این روش 50 میلی لیتر از ادرار رقیق شده و یا محلول استاندارد، در یک لوله آزمایش ته مخروطی با حجم 60 میلی‏لیتر افزوده شده و به مدت 10 دقیقه در حمام آب با دمای ?c 70 قرار داده شد. سپس 5/1 میلی لیتر دی‏متیل فرم‏آمید (به عنوان حلال پخش کننده) حاوی µl 150 استیک انیدرید (معرف مشتق ساز) و µl 80 حلال 2،2،1،1-تتراکلرواتان (حلال استخراج کننده) توسط یک سرنگ 2 میلی لیتری به محلول نمونه به سرعت تزریق می‏شود. پس از خنک شدن محلول تا دمای اتاق، محلول ابری حاصل بمدت 3 دقیقه و با سرعت 4000 دور در دقیقه سانتریفوژ می‏شود. قطرات پخش شده حلال استخراج کننده در ته لوله مخروطی شکل جمع شده و در نهایت µl 1 از فاز تجمع یافته در ته لوله با سرنگ gc برداشته شد و جهت آنالیز به سیستم gc تزریق ‏گردید. تحت شرایط بهینه مقادیر فاکتور تغلیظ در محدوده‏ی 1100-820 و راندمان‏های استخراج در محدوده‏ی %44-33 بدست آمدند. حدود تشخیص نیز در نمونه‏های ادرار برای فلووکسامین، 2؛ نورتریپتیلین، 3 و ماپروتیلین، 4 میکروگرم بر لیتر بدست آمدند گه کاملاً مقادیر پایینی هستند.